ASBEST LİFİ [AS.]

Söndürülemeyen, yok edilemeyen anlamına gelir. Asbest lifi serpentine ve hornblende kayaları arasında bazen enine bazen de boyuna damarlar halinde bulunur. Kayadan damarlar halinde bulunan lifi kayadan ayırarak ve gerekli işlemlerden geçirilerek elde edilir. Özel değirmenlerde öğütülür. Taş, toprak gibi yabancı maddelerden ayrılır. Dayanıklılığı fazla, elastikiyeti azdır. Yumuşak tutumlu, dokunulduğunda yaylıymış gibi bir his uyandırır. 1150-1500 ºC’ de eriyebilir. Yüzeyleri pürüzsüzdür. Asbestin en önemli özelliği asitlere ve ateşe karşı dayanıklı oluşudur. Kanserojen etkisi olduğundan, cilde direkt temas eden malzemelerde artık kullanılmamaktadır. Döküm ve kimya fabrikalarında çalışan işçilerin elbiselerinin ve gömleklerin yapımında kullanılır.

Asbestin çıkarılışı

Filizin yalnızca %10 kadarı gerçek asbesttir. Bazen uzun güzel damarlar elle bile kaldırılabilir, ama genellikle mekanik temizleme gerekir. Bu iş İçin 8222 değişik büyüklükte tokmakları olan bir dizi kırıcı kullanılır ve lifler havayla emilerek alınır.Krizotil, yeryüzüne yakın olan yumuşak serpentin kayaları arasında tabakalar halinde bulunur. Asbest filiz, kazılarak, ya da blok mağara açılarak elde edilir. Yeni bir yönteme göre de, bir kaya kütlesinin altı kazılır. Böylece kendi ağırlığı ile düşüp parçalanan filiz, bir oluktan akarak kamyonlara dolar. Öte yandan,yataydan dikeye kadar herhangi bir eğimle, zengin ama dar tabakalar halinde bulunan amfibollerin çıkarılmasında ise, yerin 300 metre kadar altına inmeyi gerektiren işlemler zorunlu olur.

Asbestin kullanım alanları

Temel maddesi asbest olan ürünler, uzun ve nitelikli liflerin, tıpkı yün ve pamuk gibi örülmesi ya da dokunmasıyla elde edilen asbest ipliğinden yapılır. Bu ürünler arasında yalıtıcı bantlar, giysiler, contalar, ambalaj malzemesi, halat ve gaz filtreleri sayılabilir. Ateşe dayanıklı eldivenler ve giysilerle,-yanmayan tiyatro perdeleri de bu yolla yapılır. Bu uygulamalarda malzeme, bazen tellerle güçlendirilmiş ya da grafit ve kauçuk emdirilmiş olabilir.

Kısa lifler (talaşlar), en eskisi ve en iyi bilineni asbest çimentosu olan karışık malzemelerde kullanılır. Asbest çimentosu, XIX. yüzyıl sonlarında Viyanalı bir kağıt ve tahta yapımcısı tarafından bulundu. Talaşa % 20 lif ve % 80 çimento eklenerek elde edilen bu güçlü madde, ilk kez, bir kenarı 40 cm olan kare biçimli düz levhalar halinde pazarlandı.

Lif ve çimento suda karıştırılarak, bir bulamaç hazırlanır. Bu karışım,hareketli bir kayış üzerine sıvanır ve suyu akıtılır. İnce kaplama daha sonra yeni tabakaların, oluşturulduğu döner bir silindir üzerine alınır; yeterince kalınlaşmca, henüz ıslak ve esnekken, istenen biçim verilir. Üç hafta kurumaya ve olgunlaşmaya bırakılır.

Asbest çimentosu levhaları ateşe dayanıklı ve hava geçirmez olduğundan, yapılarda dış kaplama olarak yaygın biçimde kullanılır. Çeşitli maddelerin katılmasıyla ısı ve ses geçirmezlik gibi başka yararlı özellikler de kazandırılan asbest çimentosundan, tavan ve iç duvar kaplamalarında yalıtıcı tabaka olarak yararlanılır.

Asbestin başka bir kullanım alanım da basınçlı borular oluşturur. Günümüzde bunlar genellikle, dönen metal bir mil üzerine kalın bir tabaka halinde asbest bulamacı sıvanarak üretilir. Bulamaç, 5 metre kadar uzunlukta olabilen milin üzerine yapıştırılır ve bir uçtan kaydırarak alınıp fırında kurutulur.

Asbest lifleri aynı zamanda, pekiştirilmiş plastik yapımında cam yünüyle birlikte de kullanılır. Öteki tipik uygulamaları arasında ise BORU HATLARI’ndaki aşınmaya dayanıklı astarlar, kimyasal maddeler için depolama tankları ve otomobil parçalan için kırılmaz kalıplar sayılabilir. Atmosferi hızla geçen roketlerde gerekli olan ısı gömleği de, asbestli plastikten yapılmaktadır.