25 Ekim 2016 Salı

KUMAŞ ÖN TERBİYEDE YAPILAN İŞLEMLER


1)Ham Bez Kontrol (Fırçalama):
 Dokumadan ve örmeden gelen toplar halinde gelen kumaşlar burada açılıp, uç uca eklenerek, doklara sarılıyor. Bu bölümün amacı terbiye işlemlerine girecek kumaşları birbirine ekleyerek istenilen uzunlukta kumaşlar elde etmektir.
Bu bölümde 3 tane kumaş açma makinesi bulunuyor. Bu makinelerden sadece 1 tanesinde fırçalama tertibatı bulunuyor. Fırçalamada kumaşın üstünde bulunan tozlar alınıyor.
Kumaşlar açılırken dikkat edilmesi gereken en önemli husus kumaşların karıştırılmamasıdır.  Bu yüzden kumaşlar çözgü ve atkı sıklıklarına göre dikkatle ayrılıyor.
2)Yakma:
 Bu bölümde 1 adet Kusters marka gazlı yakma makinesi bulunuyor.
Yakma işleminde amaç terbiye, boya ve baskı işlemlerinde sorunlara neden olan kumaşın üstündeki tüycüklerini ve lif uçuntularını  yakmaktır. Yakma işlemi bek’ler sayesinde gerçekleştirilir.
Kumaşı yakarken 3 türlü bek pozisyonu kullanılır.
  • kumaş üzerinden yakma (gabardin kumaşlar)
  • teğetsel yakma (ince mallar )
  • silindir üzerinden yakma ( kalın mallar )
%100 pamuklu kumaşlarda kumaşın yakma bölgesinden geçiş hızı        120 mt/dk, karışımlarda ve %100 polysesterlerde bu hız 130-140 mt/dk’lara kadar çıkıyor. Kumaşın geçtiği gerginlik çok önemlidir. Yüksek gerginlikte makine otomatik olarak durmaktadır.
Yakmyı etkileyen faktörler şunlardır;
  • Alev yoğunluğu
  • Kumaş geçiş hızı
  • Kumaş ile bek arasındaki mesafe
  • Beklerin pozisyonları
Bekler ile mamul mesafesini ayarlayan kollar bulunmaktadır. Bu mesafe kumaşın türüne göre değişmektedir. Makinede malın sıcaklığını belirleyen ıs algılayıcısı bulunur. Kumaşa göre alev yoğunluğu ve alev enide ayarlanabiliyor.Kadife ve havlu kumaşlar yakma makinesine kesinlikle sokulmazlar.
Herhangi bir duruş anında bekler kumaşın yanmasını önlemek için hızlı bir şekilde geri çekiliyorlar. Gaz olarak LPG kullanılır. Alev uzunluğu gaz basıncının şiddetiyle ayarlanmaktadır. Gaz basıncının değişimi alev uzunluğuyla doğru orantılıdır.
Yakma makinesinde silindirlerin ısınmasına karşılık silindirle içerisinden soğuksu geçirilir. Gaz olarak LPG kullanılır. Alev uzunluğu gaz basıncının şiddetiyle ayarlanmaktadır. Gaz basıncının değişimi alev uzunluğuyla doğru orantılıdır.
         3)Haşıl Sökme:
Haşıl Maddeleri
          1-Doğal Kaynaklı Haşıl Mad.             2-Tam Yapay Haşıl Mad.
  • Nişasta ve türevleri                            ●Stiren-Maleik sait kopolimerleri
  • Selüloz Türevleri (CMC gibi)            ●Polivinilalkoller
  • Yumurta akı haşıl mad.                      ●Poliakrilatlar

Haşıl maddeleri terbiyede önemli bir engeldir. Terbiyede haşıl maddelerinin mutlaka ve öncelikle uzaklaştırılmaları gerekmektedir. Çünkü haşıl maddeleri kumaştan uzaklaştırılmadan diğer kimyasal terbiye işlemlerini yapmak hem çok zordur ve  hem de aktarılan kimyasal maddeler lifler yerine haşıl maddelerine bağlanacaktır.
          Haşıl sökme işlemine geçmeden önce mutlaka yapılması gereken, kumaş üzerinde haşılın olup olmadığı ve varsa  ne tür haşıl maddesinin olduğunu tespit etmektir. Bunun için kumaşa  iyot potasyum iyodür testi yapılır. Kumaşa iyot/KI çözeltisi damlatıldığında mavi renk gözleniyorsa nişasta vardır. Eğer nişasta yok ise PVA kontrolü yapılır. Kumaşa I2  / KI çözeltisi damlatıldıktan sonra aynı noktaya borik asit damlatıldığında mavi renk oluşuyorsa PVA vardır. Eğer hiçbir sonuç elde edilmemişse diğer haşıl maddelerinin olduğu varsayılarak haşıl maddesinin türü bulunasıya kadar testlere devam edilir .
         Değirmenci Baskı-Boya İşletmesinde karşılaştığım haşıl maddesi nişasta haşıl maddesiydi. Nişasta haşılları genellikle , nişasta haşılını parçalayan amilaz enzimleriyle enzimatik olarak uzaklaştırılır.
         Enzimatik işlem suda çözünmeyen nişastayı hızlı bir şekilde parçalayarak suda çözünebilen ürünlere dönüşmesine neden olur.
     Haşıl sökme sırasında Ph değeri 5,5 – 6,5 arasında olmalıdır. Kumaşın ilerleme hızı kumaşa göre değişmektedir.
Haşıl sökülen mamul saat süreyle polietilen folyoyla hava almayacak bir şekilde sarılıp döndürülmektedir.
Haşıl sökme işleminden sonra kumaşa iyot potasyum testi uygulanır. Bu test ile haşılı sökülme derecesi kontrol edilir. Kumaş iyot potasyum çözeltisi içerinde 1 dakika kaldıktan sonra hafif bir durulama yapılır. Ardından skalaya bakılır. Böylece haşılın sökülüp sökülmediği anlaşılır.
4)Ağartma:
  Pamuk elyafı kendine has sarımtırak renk veren doğal pigmentler içerir. İşte ağartmanın amacı bu boyar maddenin parçalanarak ve liflerden uzaklaştırarak liflerin temiz beyaz bir görünüşe sahip olmasını sağlamaktır.
Ağartma 3 yöntem ile yapılabilir.
  • Hipoklorit (NaClO)Ağartması
  • Klorit (NaClO2) Ağartması
  • Hidrojen Peroksit Ağartması

Değirmenci Baskı-Boya İşletmesinde hidrojen peroksit ağartması kullanılmaktaydı.
Hidrojen peroksit ağartması diğer ağartmalara göre insan sağlığına ve ekolojik çevreye daha az zararlı olduğundan kullanım alanı en yaygın olan ağartma şeklidir.
Hidrojen peroksit ağartmasında ağartma reaksiyonları şunlardır;
H2O2   +   OH               à  HO   +  HO2
HO2    +   Org. Mad.    à  OH    +  Oksitlenmiş Organik Mad.

 Çoğu zaman hidrojen  peroksit ağartması  istediğimiz gibi gerçekleşmez . Hidrojen peroksitin bozunmasını hızlandıran, yani katalize eden maddeler vardır ve bu maddeler  istenmeyen reaksiyonlara neden olurlar. 
Peroksit kasarına zarar veren etkenler :
Hidrojen peroksitin bozunmasını hızlandıran ( katalize eden ) maddeler demir , mangan , bakır kobalt ve bunların oksitleridir.
Bu katalizörler mamul üzerinde aşağıdaki şekilde bulunabilirler :
  • Pamuk liflerinin tarladaki yetişme şartlarına bağlı olarak mamul üzerinde bulunan demir iyonları,
  • Bobin veya dokuma makinelerinden gelen demir tozları ve pas lekeleri,
  • Su veya buhar hattından ileri gelen demir parçaları,
  • İşletme suyundan ileri gelen mangan tuzları,
  • Makine aksam veya donanımlarından ileri gelen bakır tuzları olarak bulunabilirler.
Bu türde istenmeyen durumları engellemek ve hidrojen peroksitin yavaş ve düzenli parçalanmasını sağlamak amacıyla , kasar banyosuna uygun tekstil yardımcı kimyasalları ilave edilmelidir. Bu uygun tekstil yardımcı kimyasalları sodyum silikat içermeyen Peroksit stabilizatörleri , iyon tutucular veya yüksek derecede etkili ıslatıcı ve yıkayıcı kombinasyonları olabilirler.



5)Merserizasyon:
 Merserizasyon işleminin amacı pamuk lifine enine şişmesini sağlayıp düzgün silindirik bir yapı kazandırmak ve bu değişiklik vasıtasıyla pamuğa parlaklık ve yüzey düzgünlüğü kazandırmaktır. Böylece kumaşın boya alımı ve mukavemeti artar.
Merserize işlemi pamuklu kumaşın gerilim altında soğuk bir ortamda yüksek alkali çözeltisiyle muamelesi şeklinde yapılır. (Sıcaklık 19 – 20°C arasındadır.) Makinede kullanılan kostik bomesi 28 – 30 Be arasında olmalıdır.
Makineye tekstil mamulünün gerilim altında verilmesinin sebebi ise büzülmeyi önlemek ve azda olsa selülozdaki kırılmaları azaltmak içindir. Bu uygun gerilmeler merserizasyon makinesindeki silindirler yardımıyla sağlanmaktadır.
Merserizasyon makinesine kostik silindirler arasından verilmektedir. Üst silindirler kauçuk , alt silindirler ise çelik silindirlerdir. Makinede kostik fazlasını almak için sıkma silindirleri mevcuttur. Buradan alınan kostik süzgeçten geçirilerek tekrar kullanılması için bir tankta toplanır. Bu tanka da dışarıdan 48 Bé lik tanktan besleme yapılarak derecesi düşük olan bu kullanılmış kostiğin istenilen seviyeye gelmesi sağlanmaktadır.
Merserizasyon işlemi sırasında  sıkma silindirler arası hız farkı olmamalıdır. Kostik etkisiyle atkı çözgü iplikleri şişer ve merserize etkisi böyle sağlanır.
Kostiğin selüloz lifleriyle reaksiyonu sonucu ısı açığa çıkmaktadır. Bu yüzden makinelerde soğutma donanımları bulunmaktadır. Merserizasyon süresi 60 sn civarındadır bu yüzden flotteye seri ıslatıcıların ilave edilmesi gereklidir. Kumaş geçiş hızı 20 – 40 m/dk arasında değişmektedir. Buda mamulün cinsine ve kalınlığına göre değişmektedir.
Merserizasyon  işleminin hemen ardından tekstil mamulü yıkamaya alınmaktadır. (stabilizasyon kısmı) Stabilizasyon kısmı   dört bölmeden oluşmaktadır. İlk üç bölmede  sadece suyla yıkama yapılmaktadır. Son bölmede ise tekstil mamulünün üzerindeki kostiği dengelemek için tekstil mamulü asetik asit ile muamele edilir. Son bölme iki gözden oluşmuştur.Asetik asit son bölmenin birinci gözüne ilave edilir. İkinci gözde ise Tekstil mamulüne ilave edilmiş   asetik asidin uzaklaştırılması sağlanır.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder