HARMAN/HALLAÇ DAİRESİ İŞLEMLERİ

Harman Hallaç İşleminin Amacı

Dokusuz yüzey üretiminde harmanın hazırlanmasında hareket noktası, elde edilmek istenen tekstil yüzeyinin sahip olması gereken kullanım özellikleri ve fiyatıdır. Buna göre harmana katılacak elyaf türü veya türleri tespit edilir. Harmanlama derecesinin mükemmel olabilmesi için aynı lif uzunluğuna sahip elyaf türlerinin seçimi, üretimin en erken safhasında yapılmalıdır.

Pamuk elyafı ve pamukla birlikte kullanılan tekstil lifleri preslenmiş balyalar hâlinde dokusuz yüzey fabrikalarında harman hallaç dairesinin kapasitesine göre stoklanır.

Pamukla günübirlik çalışmak zordur. Normal olarak üç aylık ihtiyacı karşılayacak bir stok bulunmalıdır.

Pamuklar balyalar hâlinde fabrikanın deposunda muhafaza edilir. Balyalar beton zemin üzerine konulmamalı, ızgaralar üzerine yerleştirilmeli ve üst üste konulduklarında yükseklikleri 10 m’yi geçmemelidir. Ayrıca balyalar arasında bir insanın gezebileceği miktarda boşluklar olmalıdır. Böylece depolanmış balyaların havalanması ve nakliyesi kolaylaşmış olur.

Balyaların ortalama ağırlıkları, ithal pamuk balyaları için 220-230 kg, yerli pamuk balyaları için 210 kg kadardır. Balyanın üzerinde pamuğun kalite derecesi, çırçırlanma şekli, yetiştiği yer ve kontrol mührü mutlaka olmalıdır.

Harman hallaç dairesindeki sıcaklık 23 0C’nin üzerinde ve bağıl (relatif ) nem ise % 45–60 olmalıdır. Yüksek nem oranı, açma derecesinin yetersiz olmasına; düşük nem oranı ise liflerin hasar görmesine neden olur.

Standart klima şartlarına sahip bir işletmede balyalar en az 24 saat önceden harman hallaç dairesi içine alınır ve çemberleri açılarak pamuk balyaların tekrar klima şartlarına adaptasyonu (uyumu) sağlanır. Yapılan bu işleme kısaca pamuk elyafının kondisyonlanması veya iklimlendirilmesi denir.

Harman hallaç dairesinde klima şartlarına uyumu sağlanıp dinlendirilmiş elyaf miktarına ham stok denir.

Balya Etiketi ve Okuma

Balya ambalajının üzerinde çeşitli işaretler vardır. Bu işaretler balya hâlindeki pamuk ile ilgili bilgiler verir. Türkiye’de ve diğer ülkelerde preslenmiş pamuk balyalarının üzerinde, içindeki pamuğun özelliğini gösteren resmî marka, işaretler ve kontrol mührü bulunan etiket vardır.

Harman Reçetesini Okuma

Dokusuz yüzey için tülbent elde edilmesinde işletmeye giren elyaf miktarının ne kadarının üretime katıldığı tespit edilerek harman randımanı hesaplanır. İşletmeye alınan pamuğun içindeki yabancı maddeler ve kısa elyaflar çeşitli aşamalarda döküntü olarak ayrılır. Harmana giren elyaf miktarı ile elde edilen tülbent miktarının birbirine oranlanmasıyla harman randımanı bulunur.

Reçeteye Göre Balya Tespiti

Yukarıdaki üç örnekte belirlenen pamuk miktarlarına göre karışıma girecek pamuğun kaçar balya olduğunu hesaplayınız. Bir yerli balyanın ağırlığı 210 kg’dır.

Balyaları Harman Yerine Yerleştirme

Dokusuz yüzey işletmelerinde üretilmek istenen tülbent eldesinde farklı elyaf çeşitleri veya tek çeşit elyaf kullanılabilir. Her iki durumda da mutlaka harman (karışım) işlemi uygulanmalıdır. Çünkü aynı elyaf türünün çok farklı lif özelliklerine sahip çeşitleri vardır. Homojen bir elyaf grubu elde etmek için mutlaka tülbent eldesinde kullanılacak elyaf veya elyaf türlerine harman işlemi uygulanması gerekmektedir.

Balyalar, pamuk ambarından harman hallaç dairesine getirilir. Önceden hazırlanan harman reçetesine göre balyalar harman makinesinin etrafına yerleştirilir.

Burada balyaların etrafındaki çemberler kesilip kanaviçesi çıkartılır. Balya hâlindeki bu pamukların işletme şartlarında rahat çalabilmesi için klima şartlarında 20–24 0C sıcaklıkta ve %50 bağıl nemde 24-48 saat süreyle bekletilmesi gerekir.

Bunun amacı, balyalama sırasında presten dolayı sıkışan pamuk kütlelerinin açılıp kabarması ve istenilen klima şartlarına sahip olmasıdır.

Harman Yapım Teknikleri

Tafting yüzey oluşturma işleminde pamuk elyafı ve pamukla birlikte kullanılan tekstil liflerinin harmanlanmasında iki çeşit harman yapım tekniği vardır.

Yığma harmanı: Pamuk lifleri, harmanda diğer liflerle (suni, sentetik vb.) karıştırılacaksa bu harman tercih edilebilir. Harman reçetesinde bulunan ayrı cins ve miktarlardaki ham madde düzenli bir dikdörtgenler prizması teşkil edecek şekilde birbiri üzerine kat kat yığılır (Şekil 1.4). Daha sonra dikine kesilerek alınan parçalar balya açıcı makinesine beslenir. Bu usulde düzgün harman elde edilmesi işçinin dikkatli çalışmasına bağlıdır.
Sıralama harmanı Belirlenen reçeteye göre değişik kalitedeki pamukların harmanı;

Klasik sistemde: Harmanlı balya açıcının besleme hasırı, etrafına sıralanan balyalardan işçi tarafından uygun besleme yapılarak sağlanır.
Modern sistemde: Unifloc (otomatik balya açıcı) makinesinin robot kolu altına sıralanan balyalar üzerinden robot kolu ile besleme yapılarak sağlanır.