Tekstil malzemeleri tarak bandı, çözgü ipliği ve kumaş
halinde basılabilirler. Bunlardan en önemlisi şüphesiz kumaş basmacılığıdır ve
burada konunun genişliği nedeniyle sadece kumaşların baskısı ele alınacaktır.
Basılacak kumaş genellikle beyaz olur, fakat bir ön
boyamadan geçirilmiş kumaşlar üzerinde de baskı yapılabilir. İkinci durumda
orjinal boyama ve baskı ile örtülür veya bazı kimyasal maddelerin etkisi ile
tahrip olur. Buna göre baskı metotlarını üç gurupta toplayabiliriz.
1. Direkt ( Aplike ) Baskı : Bu baskıda baskı patı beyaz
veya bir ön boyadan geçmiş kumaş üzerine uygulanır. Kumaşın daha önce bir ön
boyamadan geçtiği hallerde basılı alanlarda zemin boyası tahrip olmaz, sadece
örtülür.
2. Aşındırma ( Ronjan ) Baskı : Aşındırma baskısının esası
boyalı bir kumaşın rengini basılı alanlarda tahrip etmektir. Bu amaçla bir ön
boyamadan geçmiş, boyası tamamen fikse olmuş kumaşlar üzerine, içinde aşındırma
maddesi dediğimiz zemin boyasını tahrip eden kimyasal maddeler bulunan bir
baskı patı ile baskı yapılır.
Böylece basılı alanlarda zemin boyasını tahribi ile beyaz
figürler oluşur ki, buna beyaz aşındırma denir. Eğer baskı patı içine aşındırma
maddelerine dayanıklı ve zeminden farklı renkte olan boyar maddeler eklenirse
basılı alanlarda zemin boyasından farklı renkte figürler oluşur ki buna da
renkli aşındırma denir.
Aşındırma baskılar, şüphesiz ancak zemin boyası
aşındırılabilir özellikte ise, yani aşındırma maddelerine karşı dayanıksız ise,
yapılabilir. Örneğin Azoik boyalar, seçilmiş direkt boyalar, reaktif boyalar,
selülozik elyaf için en çok kullanılan aşındırılabilir zemin boyalardır. Bu
lifler üzerine renkli aşındırma yapmak için baskı patına ilave edilen aşındırma
maddelerine karşı dayanıklı boyar maddeler ve seçilmiş pigment boyar
maddelerdir.
3. Rezerve Baskı : Rezerve baskının esası basılı bir alanda
zemin renginin fiksesini önlemektir.
Bu amaçla beyaz kumaş üzerine önce rezerve maddesi dediğimiz
bir madde içeren bir baskı patı ile basılır, daha sonra kumaş boyanır. Rezerve
maddesi basılı alanlarda ya boyanın kumaşa nüfuz etmesini bloke eder ( mekanik
rezerve ) veya fiksesini önler ( kimyasal rezerve ).
Böylece basılı alanlarda beyaz figürler elde edilir, bunu
beyaz rezerveler elde edilir. Rezerve baskıda bir başka yöntem de boyar madde
çözeltisi ile muamele edilmiş fakat boyası fikse edilmemiş kumaşı rezerve
maddesi içeren baskı patı ile basmaktır. Daha sonraki fikse işlemi sırasında
basılmayan yerlerde zemin rengi fikse olurken basılı alanlarda renk fikse olmaz
ve rezerve patının boyar madde içerip içermemesine bağlı olarak beyaz veya
renkli rezerve efektleri elde edilir.
Mekanik açıdan baskı tekniklerini dört grupta incelemek mümkündür.
1- El Basmacılığı ( Hand Printing, BlockPrinting)
El basmacılığında basılacak şekli tahta kalıplarla çıkıntı
halinde oyulur. Boya patı hazırlandıktan sonra keçeden bir ıstampaya emdirilir.
Kalıplar ıstampa üzerine basılarak çıkıntı kısımlar boyanır. Bu boyalı kalıplar
kumaş üzerine basıldığında basılan yerler boyanmış olur. En eski ve artistik
baskı metodudur. Fakat yavaş ve pahalı bir prosestir.
2- Şablon Basmacılığı ( =Stencilling)
Şablon basmacılığında basılması istenen desenler bir çinko
veya mukavvaya olur. Bu kalıp basılacak kumaşın üzerine konulduktan sonra boya
patı bir fırça veya püskürtme tabancası ile oyulmuş kısımlardan kumaş üzerine
uygulanır. Bu proses çok eski bir proses olmakla beraber kısa bir zaman
öncesine kadar unutulmuş durumdaydı. Bu da zor ve pahalı bir metoddur.
3- Rulo Basmacılığı
Bu metoda makine baskıcılığı da denir. 1783 yılında Bell
adlı bir İngiliz ' in Rulo basma makinasınıicadı ile bu metot kullanılmaya başlandı.
Bu makinede büyük bir ana s silindir etrafında basılacak
renk sayısı kadar baskı silindiri bulunur. Bakırdan yapılmış bu silindirlere
desen ya çıkıntı halinde işlenir ki buna röllefbaskı denir, veya derinliğine
oyulur ki, buna derin baskı veya gravür baskı denir.Röliefbaskı daha çok kağıt
basmakta kullanılmasına karşılık, derin baskı tekstil baskıcılığında
kullanılır. Derin baskıda, baskı silindirlerinin her birinin altında bir boya
teknesi vardır.
Silindir dönerken tekneden boyayı alır. Baskı patının fazlası
rakledenilen bir bıçakla sıyrılır. Böylece sadece oyuk kısımların içi boya patı
ile dolar, bu boya ana silindir üzerinden geçen kumaşa basınçla basılır.
Rulo basma makineleri icat edildiğinden günümüze kadar
yaygın şekilde kullanılmış, bol miktarda ve ucuza baskı sağladığından tekstil
endüstrisine büyük hizmeti olmuştur. Ancak günümüzde yerini büyük ölçüde film
baskıcılığına bırakmıştır.
4- Film Baskıcılığı ( =ScreenPrinting)
Film baskıcılığı şablon baskıcılığının gelişmiş bir
şeklidir. Bumetoddaince ipek veya metal tellerden dokunmuş bir elekle örtülü
tahta veya metal çerçeveler kullanılır. Şablon adı verilen bu eleklerin üzeri
deseni meydana getiren kısımlar hariç su ve boya geçirmez bir lak tabakası ile
kaplanır. Baskı sırasında şablon kumaş üzerine yatırılır ve üzeri boya patı ile
sıvanır. Lakla kaplı olmayan kısımlardan boya kumaşa geçerek orayı boyamış
olur.
Film baskıcılığı elle veya makinede yapılır. El baskısında
20-80 m. uzunluğunda masalar kullanılır. Basılacak kumaş ya masa üzerine hafifçe
yapıştırılır veya iğneler ile tutturulur. Her renk için bir çerçeve gerekir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder